Tổng hợp các thông tin quan trọng nhất về ngọc – jade về cả ngọc bích lẫn ngọc phỉ thúy, người mới đầu học ngọc, tìm hiểu về ngọc, hãy đọc hay các thông tin hữu ích này để hiểu về loại đá quý giá trị nhất thế giới – NGỌC
Đối với những người vừa bắt đầu tìm hiểu, hay xa hơn là sưu tầm hoặc chơi ngọc, bài viết này sẽ thực sự cần thiết. Trước khi chúng ta thực sự trở thành chuyên gia lão luyện trong một lĩnh vực, những kiến thức cơ bản nhất sẽ trở thành nền tảng vô cùng vững chắc. Hỡi những chuyên gia ngọc quý trong tương lai, đừng bỏ qua “bài nghiên cứu” này nhé!
Tổng quan về ngọc – Chúng là gì?
Cũng như mọi loại vật thể kim loại khác trên thế giới, ngọc được khai phá và đưa vào sử dụng với nền tảng là một công cụ cơ bản. Đầu tiên, ngọc đơn giản được chọn chỉ vì tính cứng và độ bền, tính chất này khiến ngọc trở thành các công cụ săn bắt, lao động như búa, rìu và xa hơn sau đó là dùng để làm trang sức. Giai đoạn khai thác thứ vật thể đầy giá trị này được xác định là xuất phát cách đây hơn 5000 năm.
Ngọc đã được khai phá từ cách đây hàng ngàn năm, bắt đầu bằng công cụ như búa hoặc rìu
Sau thời gian dài tìm kiếm và sử dụng, ngọc bắt đầu được “nâng tầm” với một vị thế phù hợp hơn với giá trị của chúng. Vì màu sắc ấn tượng kèm theo khả năng đánh bóng tuyệt vời, ngọc được dùng để làm trang sức (với mục đích tô điểm cho diện mạo con người thêm rực rỡ), sau đó là bùa may mắn, bùa hộ mệnh cùng các vật trang trí đa dạng khác (kiến trúc, nội thất, điêu khắc). Không ít người nhầm lẫn rằng ngọc quý chỉ có duy nhất một màu xanh bích, tuy nhiên ngọc thực sự tồn tại và được tìm thấy dưới rất nhiều màu sắc khác nhau như trắng, vàng, cam, đen, đỏ, tím…
Tất cả ngọc được tìm thấy đều có giá trị như nhau?
Đây chính xác là câu hỏi mà ai cũng thắc mắc, đặc biệt là đối với những người lần đầu tìm hiểu về ngọc. Quan điểm này dĩ nhiên cũng từng tồn tại cho đến khi một người Pháp tên Alexis D’amour đưa ra nhận định về chủng loại của ngọc. Vào năm 1863, ông đã chỉ ra rằng ngọc có thể chia thành 2 nhóm gồm: Jadeite (ngọc bích) – Nephrite (ngọc cẩm thạch) và giá trị của chúng cũng có những chênh lệch nhất định.
Ngọc bích và ngọc cẩm thạch sở hữu rất nhiều điểm khác biệt
Xét về tên gọi, “ngọc” nói chung vẫn đang được sử dụng rộng rãi cho tất cả các vật thể có chuẩn mực xác định nhất định và có giá trị, ngay cả trong kinh tế học, kim hoàn học hay lịch sử. Chính vì vậy, sẽ có không ít người thực sự thắc mắc về chủng loại của ngọc. Trong các bài viết tiếp theo sau phần mở đầu chung về ngọc, ngọc cẩm thạch và ngọc bích sẽ được đánh giá cụ thể hơn, chi tiết hơn.
Ngọc cẩm thạch và ngọc bích – Sự khác biệt từ đâu?
Để có thể xem xét một cách chính xác giá trị thực sự của 2 loại ngọc này, ngọc bích – Jadeite và ngọc cẩm thạch – Nephrite cần được đánh giá dưới 2 góc nhìn – Khoa học và Hoàn kim. Những số liệu, phân tích thành phần của 2 loại ngọc đã được thực hiện trong suốt nhiều năm qua chắc chắn sẽ cung cấp thêm cho bạn đọc những kiến thức vô cùng quý giá.
Góc nhìn khoa học
Sự khác biệt về thành phần hóa học, tính chất vật lý của Nephrite và Jadeite được tổng hợp và nghiên cứu xuyên suốt qua hàng chục năm. Thông thường, về mặt hình ảnh tổng quan bên ngoài, có không ít người sẽ nhầm lẫn 2 loại ngọc này với nhau. Khi phân tích các chỉ số hóa học, thực tế lại cho ra các kết quả vô cùng khác biệt. Nếu Jadeite là một hợp chất giàu nhôm thì Nephrite lại cực kỳ giàu magie. Tuy nhiên, đây chỉ là một phần của so sánh. Để cảm nhận chi tiết hơn, bảng số liệu sau được tổng hợp và công bố công khai vào khoảng năm 1863 sẽ giúp bạn. Hãy cùng theo dõi nhé!
Dưới góc nhìn khoa học, mọi sự khác biệt sẽ được phân tích một cách kỹ lưỡng nhất
Jadeite | Nephrite | |
Thành phần hóa học | Silicate – pyroxene | Silicate – amphibole |
Màu sắc | Tồn tại dưới nhiều sắc thái màu từ trắng đến xanh đậm, đôi khi có màu đen, đỏ, tím, hồng, xanh, vàng do tạp chất | Dải màu từ trắng, kem đến xanh đậm |
Vệt/ sọc (trên bề mặt) | Không màu | Không màu |
Độ trong | Từ trong mờ cho đến đục, đôi khi hơi trong suốt (semi) | Từ trong mờ cho đến đục, đôi khi hơi trong suốt (semi) |
Sự phân tách (trên bề mặt) | Thường sẽ không nhìn thấy bằng mắt thường bởi các hạt vụn có kích thước nhỏ và đường nứt rất mảnh | Thường có dạng hình trụ nhưng cũng hiếm khi nhìn thấy rõ bằng mắt thường vì các hạt vụn rất nhỏ và đường nứt tương đối mảnh |
Độ cứng (đơn vị Mohs) | 6,5 – 7 | 6 – 6,5 |
Trọng lượng riêng | 3,3 – 3,5 | 3,0 – 3,3 |
Thuộc tính nổi bật | Màu sắc, độ bền, độ cứng, trọng lượng riêng, kích thước hạt trên bề mặt, nơi khai thác | Màu sắc, độ bền, độ cứng, trọng lượng riêng, kích thước hạt trên bề mặt, nơi khai thác |
Công thức hóa học | NaAlSi2O6 hay Na(Al,Fe3+)Si2O6 | Ca2(Mg,Fe)5Si8O22(OH)2 |
Công dụng | Trang sức, đồ trang trí, đá quý, vũ khí, công cụ | Trang sức, đồ trang trí, công cụ, vũ khí, đá quý |
Góc nhìn kim hoàn
Tạm bỏ qua các số liệu có phần khô khan và quá giàu tính khoa học, chúng ta có thể tiếp cận với loại đá quý này ở một góc nhìn gần gũi và thiết thực hơn. Hãy cùng xem hai loại ngọc này đã phát triển như thế nào xuyên suốt lịch sử kim hoàn tại Trung Quốc – cái nôi văn hóa của nhân loại.
Trong văn hóa Trung Hoa, ngọc bích đóng vai trò then chốt và cốt lõi
Các thợ thủ công người Trung Quốc đã bắt đầu chế tạo và khám phá ra ngọc từ hơn 5000 năm trước. Thế nhưng chỉ trong vòng 100 năm đổ lại đây, họ mới thực sự nhận ra ngọc tại Burma (nay là Myanmar) sở hữu những nét khác biệt. Ngọc được tìm thấy tại Miến Điện cứng hơn và xuất hiện dày đặc hơn. Không chỉ vậy, quá trình chế tác chúng cũng dễ dàng hơn và độ bóng của ngọc tại nơi này thực sự khiến người ta phải bất ngờ.
Càng đánh bóng kĩ, độ trong và bóng của ngọc càng tăng lên – đây là tiêu chuẩn quan trọng mà ngọc ở các nơi khác khó lòng đạt được. Theo thời gian, ngọc của vùng Burma trở thành sản phẩm ưa thích của các thợ kim hoàn Trung Quốc, họ khai thác chúng mạnh mẽ hơn với tần suất dày đặc hơn.
Cũng trong giai đoạn này, khi mà khoa học còn chưa thực sự phát triển, các thợ thủ công tại Trung Hoa đã có cách để phân biệt ngọc cẩm thạch với ngọc bích. Dù không có trang bị về máy móc thiết bị hay am hiểu sâu sắc về tinh thể học, họ vẫn đánh giá ngọc bích (Jadeite) ở đẳng cấp cao hơn và sẵn sàng trả cho những sản phẩm này mức giá cao ngất ngưởng.
Những vật phẩm từ ngọc bích luôn có giá trị cao hơn ngọc cẩm thạch
Một trong những bước ngoặt to lớn có tác động đến cả nền chế tác đá quý tại Trung Quốc chính là sự phát hiện và quan trọng hơn là sự định giá tương xứng với ngọc bích. Ngọc bích có các hạt mịn với độ trong mờ và màu xanh lá cây tương đối đồng đều, phong phú. Ngay khi phát hiện được sự quý giá của ngọc bích, chúng trở nên nổi tiếng hơn với tên gọi “Ngọc Hoàng Gia”.
Ở thời điểm đó, chỉ có Hoàng Đế tại Trung Quốc mới được sở hữu loại ngọc này. Đến nay, ngọc bích đã trở nên phổ biến hơn và mọi người hoàn toàn có thể mua được nếu đủ tài chính. Có lẽ bạn sẽ rất bất ngờ nếu biết được nhiều mẫu ngọc bích chất lượng nhất còn giá trị lớn hơn cả kim cương khi tính trên đơn vị carat.
Liệu bạn đã biết về 3 loại ngọc bích phổ biến nhất?
Trong thương mại, để đánh giá một cách chính xác nhất giá trị của ngọc, người mua ngọc hay dân buôn ngọc luôn muốn biết tường tận về quá trình làm ngọc, hay còn được gọi nôm na là “quá trình sản xuất”. Đây cũng được xem như một chuẩn mực phân cấp ngọc chính thức và được áp dụng rộng rãi nhất. Qua hàng ngàn năm lịch sử, những người có chuyên môn luôn muốn nâng cao giá trị thực sự của ngọc bằng cách thay đổi vẻ ngoài của chúng trong quá trình sản xuất. Các phương pháp “mài giữa” thường được dùng là nhiệt, sáp chuyên dụng, axit hay tiêm polymer,… Ba loại ngọc chính gồm: loại A, loại B và loại C cũng được ra đời dựa trên các phương thức này. Vậy chúng khác nhau ra sao, hãy cùng tìm hiểu ngay bây giờ.
Khi tìm hiểu về ngọc bích, bạn nhất định phải biết rõ về 3 loại ngọc phổ biến nhất hiện nay
Ngọc bích loại A
Ngọc bích loại A sẽ được xử lý và bao bọc bởi một lớp sáp cao cấp. Đây cũng được xem là phương pháp truyền thống nhất. Ngọc loại A cũng chính là niềm trông đợi, khát khao và dĩ nhiên luôn được chấp nhận bởi những nhà mua ngọc khó tính nhất vì chất lượng trên cả chuẩn mực của chúng. Nguyên nhân chính là vì việc dùng sáp để sản xuất ngọc không gây ra bất cứ ảnh hưởng tiêu cực nào đối với giá trị gốc của ngọc. Cụ thể hơn, với phương pháp này, các nhà chế tác ngọc sẽ đun một mẫu ngọc hoàn chỉnh trong nước sôi để làm sạch ngọc và chuẩn bị cho quá trình đánh bóng.
Vật thể ngọc sau đó được để ráo và nhúng vào dung dịch sáp nấu chảy. Dung dịch sáp lỏng này sẽ chảy và phủ kín từng ngóc ngách và chi tiết dù là nhỏ nhất trên bề mặt ngọc. Khi chúng nguội đi, người chế tác sẽ cạo bỏ lớp sáp khô dư ra trên bề mặt và ngọc được đánh cho đến khi trở sáng bóng tối đa. Tác dụng chính của lớp sáp này chính là che lấp đi các khuyết điểm tồn đọng trên bề mặt ngọc, để lại cho chúng một diện mạo hoàn chỉnh, bóng láng và mịn màng hoàn hảo.
Ngọc bích loại A chính là loại ngọc được “can thiệp” ít nhất, đạt chất lượng và đẳng cấp cao nhất
Ngọc bích loại B
Khác với việc dùng sáp để đánh bóng bề mặt, ngọc bích loại B được hoàn thiện bằng axit. Mẫu ngọc sẽ được tẩy rửa bằng cách ngâm trong dung dịch axit clohydric hoặc axit sunfuric. Các hợp chất axit sẽ loại bỏ đi dấu vết của quá trình oxy hóa và giúp loại bỏ bớt natri còn đọng lại trên bề mặt ngọc. Nhờ đó, màu sắc của ngọc trở nên rõ ràng và nổi bật hơn. Sau quá trình này, ngọc sẽ được ngâm tẩm trong sáp hoặc dung dịch nhựa polymer trong suốt. Dưới áp lực ngâm tẩm, bề mặt ngọc sẽ trở nên mịn, sáng hơn và màu sắc của ngọc cũng sinh động hơn.
Ngọc loại B có giá trị thấp hơn loại A bởi những sự giảm sút chất lượng bề mặt ngọc theo thời gian
Nhưng thật không may, giá trị cũng như diện mạo của ngọc loại B sẽ trở nên xuống cấp theo thời gian. Chính vì cách thức sản xuất sử dụng axit quá nhiều đã khiến mẫu ngọc trở nên giòn hơn, dung dịch polymer làm cho ngọc nhanh phai màu và bị bóc tách dưới tác động của nhiệt hoặc ánh nắng mặt trời. Chính bởi các vấn đề này mà phương pháp chế tác ngọc bích loại B cần phải được trình bày rõ ràng với người mua, nhưng trong một số trường hợp, người bán ngọc vẫn giấu đi chi tiết này.
Để lý giải cho sự “không công bố” này, họ lập luận rằng giá của các miếng, mẫu ngọc loại B thường chỉ bằng một phần nhỏ so với ngọc loại A, do đó không cần phải giải thích quá nhiều về chất lượng. Đối với những “seller” sành sõi hơn, họ thường sẽ chọn cách im lặng vì giá trị thực sự của ngọc bích B thường rất khó để phát hiện, chỉ khi được nghiên cứu kỹ lưỡng tại phòng thí nghiệm, người ta mới thực sự biết được phương pháp ngâm tẩm axit tinh vi này.
Ngọc bích loại C
Ngọc bích loại C được chế tác bằng phương pháp ngâm tẩm axit tương tự như ngọc loại B kèm theo bước nhuộm để tạo ra màu sắc lý tưởng hơn. Dĩ nhiên, lớp nhuộm này sẽ phai dần theo thời gian dưới tác động của nhiệt và ánh sáng. Vì những lý do đó, người mua cần phải được biết về phương pháp chế tác trước khi chính thức sở hữu mẫu ngọc.
Để phát hiện chính xác đây là ngọc loại C, chúng ta có thể sử dụng kính hiển vi, kính quang phổ hay các bộ lọc đá quý chuyên dụng. Tuy nhiên, cũng tương tự như việc rao bán các sản phẩm ngọc loại B, người bán cũng cần phải trung thực với giá trị thật sự của mẫu ngọc của mình. Trong một số trường hợp, người mua hiểu rõ về ngọc sẽ không đòi hỏi hay phàn nàn vì giá thành của chúng thậm chí còn thấp hơn và chỉ bằng một phần của ngọc loại B.
Thứ tự về giá trị của ngọc sẽ được sắp xếp lần lượt là loại A, loại B và loại C
Giá bán của ngọc loại C trên thực tế cũng được xác định tương xứng với thời hạn sử dụng của chúng (vài năm). Nếu bạn là người có niềm yêu thích thực sự và muốn dành số tiền “khủng” để sưu tầm ngọc, bạn nhất định phải biết cách phân biệt ngọc bích với ngọc cẩm thạch. Không chỉ vậy, bạn cũng cần tìm hiểu thêm về cách chế tác ngọc bích, tác động của quá trình chế tác lên độ bền và bề ngoài của ngọc trong tương lai vì đây đều là các yếu tố quan trọng quyết định giá trị của chúng.
Trong một số trường hợp cần thiết, nhất là đối với các món ngọc đắt tiền, bạn đừng ngần ngại kiểm tra chúng trong phòng thí nghiệm. Chi phí cho các bước kiểm tra này sẽ chỉ bằng một phần rất nhỏ so với giá trị thực sự của ngọc và dĩ nhiên là chúng hoàn toàn xứng đáng.
Trong một số trường hợp đặc biệt, bạn nên kiểm tra các mẫu ngọc của mình tại phòng thí nghiệm để kiểm chứng giá trị thực của chúng
Ngọc bích cùng ứng dụng trong cuộc sống
Ngọc bích là loại vật liệu bền, đẹp và có độ sáng bóng cao, lại dễ gia công thành nhiều hình dạng. Chính nhờ những yếu tố đó mà ngọc bích nghiễm nhiên trở thành loại đá quý giá trị nhất. Ngọc bích được dùng để làm trang sức: mặt dây chuyền, nhẫn, vòng, bông tai,… Một sản phẩm trang sức toàn vẹn sẽ kết hợp giữa ngọc bích cùng đá quý khác như vàng, bạc hay kim cương. Ngoài trang sức, ngọc bích cũng được dùng để làm các tác phẩm đồ trang trí, điêu khắc hay các vật phẩm tôn giáo đặc trưng.
Các món đồ trang sức quý giá nhất đều được chế tác từ ngọc, đặc biệt là ngọc bích
Giá trị thực sự của ngọc đối với xã hội
Ngọc nói chung được xem là một trong những vật chất quý giá nhất. Chúng không chỉ mang ý nghĩa về giá trị lịch sử, văn hóa mà còn đóng góp một phần không nhỏ đối với nền kinh tế của nhiều quốc gia. Sự đắt đỏ của ngọc chính là sự khẳng định giá trị mạnh mẽ nhất của chúng đối với xã hội.
Tại Trung Quốc, giá trị của ngọc đã được khẳng định từ cách đây hàng chục thế kỷ. Và cứ thế theo thời gian, ngọc dần trở thành một phần tất yếu của văn hóa xa xỉ, thượng lưu. Đây cũng là vật phẩm thường xuyên xuất hiện như một món quà trong các dịp đặc biệt như ngày sinh nhật, hôn lễ, ngày kỷ niệm và trở thành biểu tượng đại diện cho nhiều tôn giáo.
Giá trị thực sự của ngọc đối với xã hội, tôn giáo hay kinh tế nhân loại là vô cùng to lớn
Bài viết bách khoa toàn thư về ngọc với những góc nhìn và thông tin đa chiều, từ khoa học cho đến xã hội trên đã được gửi đến bạn đọc một cách chi tiết nhất. Hy vọng rằng đây là sẽ là nguồn tư liệu tham khảo đáng tin cậy, đặc biệt với những người đơn giản chỉ muốn tìm hiểu hay xa hơn là khao khát trở thành người sưu tầm ngọc chuyên nghiệp. Ngọc là vật thể quý, vì thế sự quan tâm và hiểu biết của chúng ta với ngọc cũng phải thực sự xứng tầm!